سپندارمذگان، روز عشق ایرانی

   سپندارمذگان، روز عشق ایرانی

سپندارمذگان یا جشن اسپندگان یکی از جشن‌های ایران باستان است که هر سال در روز «سپندارمذ» از ماه اسفند برگزار می‌شود و به روز بزرگداشت عشق و زمین مشهور است. 
 
هر یک از ملت‌ها در تمدن خود روزهایی دارند که ارزش زیادی برای آن‌ها قائل می‌شوند. در تمدن ایران باستان نیز از سپندارمذگان، به‌عنوان یکی از آیین‌های سنتی یاد می‌شود که از دیر باز در کشور ما برگزار می‌شده است. متاسفانه این سنت دیرینه و اصیل در سال‌های اخیر جای خود را به سنت فرنگی ولنتاین داده است. 

اگر جهانیان اندکی درباره جشن سپندارمزگان ما می دانستند، هرگز به ولنتاین دل خوش نمی کردند و "سپندارمذگان"، جشن بزرگداشت عشاق نامیده می شد!

در این مقاله از مجله اینترنتی بیننده، بررسی دقیق‌تری از سپندارمذگان خواهیم داشت تا هرچه بیشتر با این آیین آشنا شوید. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

تاریخچه سپندارمذگان

در ایران باستان، بیست قرن پیش از تولد مسیح، قوم آریایی‌ها روزی را به‌عنوان روز عشق یا سپندارمذگان نامیدند.

سپندارمذگان که به نام‌هایی همچون اسپندگان یا اسفندگان نیز از آن یاد می‌کنند، جشنی است که ایرانیان باستان آن را برگزار می‌کردند.

این جشن ریشه در شاهنشاهی هخامنشیان دارد.  ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده‌است که ایرانیان باستان، روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین و دلدادگان، می‌دانستند.

فلسفه‌ی بزرگ‌داشتن این روز به عنوان روز عشق به این صورت بوده است که در ایران باستان  در گاه‌شمار یزدگردی (ساسانی) و گاه‌شمار اوستایی نو هر ماه ۳۰ روز بوده است و ۵ روز به آخر سال اضافه می‌شده است. 

در این تقویم هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. به عنوان مثال روز اول "روز اهورا مزدا"، روز دوم، روز بهمن ( سلامت، اندیشه ) که نخستین صفت خداوند است. روز سوم اردیبهشت یعنی "بهترین راستی و پاکی" که باز از صفات خداوند است. روز چهارم شهریور یعنی "شاهی و فرمانروایی آرمانی" که خاص خداوند است و روز پنجم "سپندار مذ" بوده است. سپندار مذ لقب ملی زمین است. یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. 

زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می‌ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می‌نگرد و همه را چون مادری در دامان پرمهر خود امان می‌دهد. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسپندار مذگان را به عنوان نماد عشق می‌پنداشتند.

 در هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی می‌شده است که در همان روز که نامش با نام ماه مقارن می‌شد، جشنی ترتیب می‌دادند متناسب با نام آن روز و ماه. مثلا شانزدهمین روز هر ماه، مهر نام داشت و در ماه مهر، مهرگان لقب می‌گرفت. 

همین طور روز پنجم هر ماه "سپندارمذ" یا "اسفندارمذ" نام داشت و در ماه دوازدهم سال که آن هم اسفندارمذ نام داشت، جشنی با همین عنوان می‌گرفتند.* سپندارمذگان جشن زمین و گرامی‌داشت عشق است که هر دو در کنار هم معنا پیدا می‌کردند.

ابوریحان بیرونی در کتاب «آثار الباقیه» روز پنجم اسفند ماه را روز سپندارمذگان می‌داند. او در کتاب خود بیان می‌کند که مردم ایران باستان، سپندارمذگان را روز زن و زمین می‌دانستند و یکی از جشن‌های مهم ایران باستان محسوب می‌شده است.

با توجه به تغییر ساختار گاهشمار ایرانی و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاهشمار خورشیدی، برخی این جشن را در ۲۹ بهمن و برخی در ۵ اسفند برگزار می‌کنند.

بر پایه منابع کهن و همان‌طور که از نام آن پیداست، این جشن به روز «اسپند» یعنی پنجمین روز ماه از ماه اسفند اشاره دارد. 

محمد نجاری پژوهشگر مطالعات تطبیقی زنان در هنر و ادبیات، نیز در سخنرانی خود با عنوان سوگ و سورنامه، با استناد به ابوریحان بیرونی و گُردیزی، تاریخ پنج اسفند را در گاهشمار زرتشتی درست می‌داند و می‌گوید: «بنا به گفتهٔ ابوریحان اسپندارمَذ ایزد موکل بر زمین و ایزدِ پشتیبان و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درستکار بوده و به همین مناسبت این روز، جشن زنان، نامگذاری و مردان برای گرامیداشت زنان، به ایشان کادو می‌دادند و بخشش می‌کردند.»

«این گزاره را گردیزی نیز در زین الاخبار آورده‌است: از این روی جشن را مردگیران می‌گفتند که زنان به اختیار خویش و با آزادی، شوی و مَرد زندگی خود را برمی‌گزیدند؛ بنابراین در روز پنجم ماه اسفند جشن زنانهٔ «مَردگیران» یا «مژدگیران» که ویژه زنان نام داشته، برگزار می‌شده‌است؛ پس تاریخ درست جشن سپندارمذگان یا اسپندگان یا مردگیران یا مژدگیران، در گاهشمار خورشیدی ۵ اسفند خواهد بود.»

داستان سپندارمذگان از چه قرار است؟

«سپندارمذ» نماد عشق و پسوند «گان» به ‌معنی «جشن» است. «سپندارمذ» لقب ملی زمین نیز محسوب می‌شود. زمین با فروتنی و قداستی که دارد، افراد را در دامان پرمحبتش پرورش می‌دهد. سپندارمذ همچنین نماد گرامی‌داشت عشق محسوب می‌شود.

در روزگار باستان در تقارن اسفند روز از اسفند ماه هر سال، «جشن سپندارمذگان»، «جشن اسفندگان»، «جشن مزدگیران» یا «جشن مژده‌گیران» برگزار می‌شد. 

واژهٔ «سپندارمذگان» ریشهٔ در فرهنگ اوستایی دارد و به واژهٔ «سپندآرمیتی»(SpentaArmaiti) و نیز واژه پهلوی سپندارمت (Spandarmat) به معنی خِرَدِ کامل بازمی‌گردد. 

سپندآرمیتی به باور ایرانیان باستان یکی از امشاسپندان (یاوران اهورامزدا) بوده، «امشاسپند بانو» نیز لقب گرفته و نماد دوست‌داری، بردباری و فروتنی است.

گفته می‌شود که خانواده‌های ایرانیان باستان برای سپاس از همسران و بانوان در خانواده و نزدیکان خود، هر یک در اندازهٔ توان برای زنان پاکدامن و فروتن خود دهش‌ها و پیش‌کش‌هایی تدارک می‌دیدند و به پاس زحمات یکساله‌شان تقدیم آنان می‌کردند.

بانوان نیز این روز را گرامی می‌داشتند و در آن لباس و کفش نو می‌پوشیدند، زنانی که مهربان و پاکدامن، پرهیزگار و پارسا بودند و فرزندان نیک به دنیا آورده بودند، مورد سپاس قرار می‌گرفتند و از مردان خود پیش‌کش‌هایی دریافت می‌کردند.

در روز جشن سپندارمذگان بانوان از کارهای روزمره و همیشگی در خانه و زندگی معاف شده و به جای آنان مردان و پسران خانواده وظایف جاری ایشان را در خانه به عهده می‌گرفتند.

نام دیگری برای جشن سپندارمذگان می‌توان یافت که با آیین بومی و نمادین ویژه‌ای همراه بوده‌است. گفته می‌شود مقارن همین روز مراسمی با نام «مردگیران» وجود داشته که به مراسم جشن سپندارمذگان نسبت داده شده‌است. 

از این قرار که؛ در این روز دختران آماده ازدواج یا دم‌بخت، این اختیار را پیدا می‌کردند که به میل خود، همسر و شریک زندگی آینده‌شان را انتخاب کنند. از همین روی نام این جشن به «مردگیران» مشهور شده‌است.

برخی پژوهشگران، جشن سپندارمذگان را همان جشن برزیگران می‌دانند. در روز اسفندگان چند جشن با مناسکی به‌خصوص برگزار می‌شده‌است و نخستین آنها جشن مردگیران یا مژد گیران بود که اختصاص به زنان داشته‌است. در این روز مردان برای زنان هدیه ای می‌خریدند و از ایشان قدردانی می‌کردند.

سپندارمذگان، مزدگیران یا مردگیران، این جشن و آیین کهن ایرانی را به هر نام که بخوانیم هم دارای مفهوم و مناسبت نیکو و زیبایی است و هم یادآور وسعت نگاه و آگاهی اجدادمان به شأن بانوان و خانواده است. 

امروزه نیز بیشترین جنبه مورد تأکید در جشن اسفندگان، قدردانی از بانوان است. شاید بتوان گفت ایرانیان باستان مردمانی بودند که در افسانه‌ها، اساطیر و داستانهای و روایت‌های قصه گونه خود جنبه‌های شادمانه آنها را به شکلی ویژه در نظر داشتند.

روز عشق ایرانی

سپندارمذگان روز عشق ایرانی محسوب می‌شود. در روز سپندارمذگان، زنان به همسرانشان هدیه می‌دادند. همسرانشان نیز برای جبران این محبت، آن‌ها را روی تخت شاهی می‌نشاندند و علاوه بر دادن هدیه، از آن‌ها پیروی می‌کردند. از‌ این‌رو سپندارمذگان روز گرامیداشت زنان ایران باستان نیز محسوب می‌شود.

 در باور ایرانیان، مردان دارای قدرت تفکر و خردورزی هستتند و زنان نیز در‌مقابل، عشق و محبت زیادی به همسرانشان نشان می‌دهند. بنا‌براین مرد و زن برای رشد و سعادتشان باید زندگی را با کمک یکدیگر پیش ببرند.

مردم ایران باستان در این جشن برای مقام و جایگاه زن و خانواده ارزش زیادی قائل می‌شدند که در گذر تاریخ، ماهیت این نوع جشن‌ها تغییر کردد و کم‌کم فراموش شدند.

ملت ایران از جمله ملت‌هایی است که زندگی‌اش با جشن و شادمانی پیوند فراوانی داشته است، به مناسبت‌های گوناگون جشن می‌گرفتند و با سرور و شادمانی روزگار می‌گذرانده اند. این جشن‌ها نشان‌دهنده‌ی فرهنگ، نحوه‌ی زندگی، خلق و خوی، فلسفه‌ی حیات و کلا جهان‌بینی ایرانیان باستان است. از آن‌جایی که ما با فرهنگ باستانی خود ناآشناییم، شکوه و زیبایی این فرهنگ با ما بیگانه شده است.

متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم که افراد این روز گرامی را که ریشه در تاریخ و فرهنگ ما دارد، فراموش کرده‌اند و هر‌سال به برگزاری ولنتاین اهمیت بیشتری می‌دهند. این در حالی است که سپندارمذگان، هم قدمت بیشتری نسبت به ولنتاین دارد و هم به فرهنگ ایرانی ما نزدیک‌تر است. 

هدایای روز سپندارمذگان

در روز سپندارمذگان می‌توانید با دادن هدیه به کسانی که دوستشان دارید، یاد و خاطره این روز را در ذهن آن‌ها نگه دارید. در ادامه هدیه‌های مناسب برای آقایان و خانم‌ها را به‌تفکیک توضیح خواهیم داد.

هدیه روز سپندارمذگان برای خانم‌ها

گل رز

گل رز مهم‌ترین هدیه‌ای است که می‌توان برای روز عشق ایرانی گرفت. خانم‌ها عاشق گل هستند و هدیه کردن گل به آن‌ها می‌تواند عشق و علاقه بین شما را دو چندان کند.

لوازم آرایشی

خانم‌ها علاقه زیادی به لوازم آرایشی دارند و معمولا هزینه زیادی را صرف خرید آن‌ها می‌کنند. با خرید لوازم آرایشی در روز سپندارمذگان، می‌توانید دل خانم‌ها را به‌دست آورید. ضمنا تهیه عطر و ادکلن نیز یکی از گزینه‌های پیش روی شما است که خرید آن باید مطابق سلیقه طرف مقابل انجام شود.

شکلات

شکلات خوراکی موردعلاقه اکثر خانم‌ها است و با اضافه کردن آن به سبد هدیه روز سپندارمذگان، می‌توانید برق شادی را در چشم‌های آن‌ها تماشا کنید. هدیه دادن خوردنی‌های رنگی مانند پاستیل نیز می‌تواند آن‌ها را خوشحال کند و سبد هدیه شما کامل‌تر شود.
کارت تبریک
کارت‌های تبریک را با خلاقیت خود تزئین کنید و با نوشتن جمله‌‌ای محبت آمیز در آن‌ها، خانم را با هزینه‌ای بسیار کم، خوشحال کنید

هدیه روز سپندارمذگان برای آقایان

اکسسوری مردانه

اکثر آقایان از هدیه گرفتن کیف پول، کیف، دستبند و اکسسوری‌های خاص مردانه خوشحال می‌شوند و محصولات و اکسسوری های چرمی یکی از گزینه‌های خرید برای آقایان در هر مناسبتی از‌ جمله روز عشق ایرانی است.

عطر و ادکلن

ادکلن‌های مردانه نیز همیشه جزو هدیه‌های شیک محسوب می‌شوند که با خرید ادکلنی متناسب با روحیه و سلیقه طرف مقابل، می‌توانید شادی بسیاری را به او هدیه کنید.

وسایل سرگرم‌کننده

وسایل سرگرم کننده نیز از هدایایی است که اغلب آقایان از هدیه گرفتن آن‌ها خوشحال می‌شوند. برخی از این وسایل مانند پازل، لیوان و... امکان سفارش و چاپ عکس دلخواه را دارند. برای مثال می‌توانید پازلی از عکس‌های دو نفره‌تان را چاپ کنید و او را غافلگیر کنید.

سخن آخر

چه خوب است امسال این جشن ایران باستان را هر‌چه با‌شکوه‌تر برگزار کنید و با دادن هدیه‌ به کسانی که دوست دارید، یاد و خاطره آن را برای نسل‌های بعدی حفظ کنید. برای روز سپندارمذگان امسال چه برنامه‌ای دارید؟ لطفا آن را با مکاربران مجله اینترنتی بیننده در میان بگذارید.

• {{item.Name}}

  {{item.DateTimeLocalized}}
  {{item.Text}}