چند اصطلاح عامیانه از دوره قاجار

 هَشَلهَف، زپرتی، چُسان فِسان، شِر و وِر، نُخاله، اسکناس، فَکِستَنی و آک بند یعنی چه؟

گردآوری و ضبط واژه ها و امثال محاوره ای و عامیانه در زبان فارسی پیشینه درازی ندارد. فرهنگ نویسان قدیم به ضبط و تدوین مصطلحات رایج در میان عامه مردم توجّه نداشتند و پرداختن به آن را دون شأن خود می شمردند. شاعران و ادیبان و نثرنویسان نیز، تا اوایل دوران معاصر، عموماً به زبان محاوره مردم عادی اعتنایی نشان نمی دادند و آثار خود را صرفاً با استفاده از زبان ادبی پدید می آوردند. از این رو، جز به تصادف، واژه ای از تداول عامه در آثار ادبی یا کتب لغت راه نمی یافت. 

در این مقاله از «مجله اینترنتی بیننده» سعی شده است تا شما را با چند اصطلاح عامیانه از دوره قاجار آشنا نماییم!

هشلهف:

مردم براي بيان اين نظر که واگفت (تلفظ) برخي از واژه‌ها يا عبارات از يک زبان بيگانه تا چه اندازه مي‌تواند نازيبا و نچسب باشد، جملة انگليسيI shall haveبه معني من خواهم داشت را به مسخره هشلهف خوانده‌اند تا بگويند ببينيد واگويي اين عبارت چقدر نامطبوع است! و اکنون ديگر اين واژه مسخره آميز را براي هر واژه عبارت نچسب و نامفهوم ديگر نيز (چه فارسي و چه بيگانه) به کار مي‌برند.

زپرتی:

واژه روسي Zeperti، به معني زنداني است و استفاده از آن يادگار زمان قزاق‌هاي روسي در ايران است. در آن دوران هرگاه سربازي به زندان مي‌افتاد ديگران مي‌گفتند يارو زپرتي شد و اين واژه کم کم اين معني را به خود گرفت که کار و بار کسي خراب شده و اوضاعش به هم ريخته است.

چُسان فسان:

از واژه روسي Cossani Fossani به معني آرايش شده و شيک پوشيده گرفته شده است.

شر و ور:

از واژه فرانسوي Charivari به معني همهمه، هياهو و سرو صدا گرفته شده است.

اسكناس:

از واژه روسي Assignatsia که خود از واژه فرانسوي Assignat به معني برگه داراي ضمانت گرفته شده است.

فکسني:

از واژه روسي Fkussni به معناي بامزه گرفته شده است و به کنايه و واژگونه به معناي بيخود و مزخرف به کار برده شده است.

نخاله:

يادگار سربازخانه‌هاي قزاق‌هاي روسي در ايران است که به زبان روسي به آدم بي ادب و گستاخ مي‌گفتند Nakhal و مردم از آن براي اشاره به چيز اسقاط و به درد نخور هم استفاده کرده‌اند.

آک بند: 

آیا می دانستید که واژه "آک بند"، نه پارسی است و نه واژه لاتین؟ 

قدیم ها که بندر آبادان بهترین بندر ایران بود، کشتی های تجاری (که اکثرا از کشور انگلستان وارد ایران می شدند) بار خود را در آنجا تخلیه می کردند. روی بعضی از اجناس که خیلی مرغوب بودند، نواری کشیده و روی آن ها (UK BAND (United Kingdom Band نوشته شده بود. یعنی بسته بندی شده در انگلیس. ولی آبادانی های عزیز آن را "آک بند" می خواندند و همین طور  شد که این تلفظ اشتباه در تمام ایران منتشر شد. از آن موقع به بعد همه به جنسی که بسته بندی شده، "آک بند" می گویند. 

منبع: اقلیم قلم

• {{item.Name}}

  {{item.DateTimeLocalized}}
  {{item.Text}}